DAYANIKLILIK

• AEROBİK DAYANIKLILIK
• ANAEROBİK DAYANIKLILIK

AEROBİK DAYANIKLILIK

MAX VO2

HAREKET

LAKTAT EŞİĞİ EKONOMİSİ

% VO2 MAKS

( Swedenhag, 1998 )

MAXVO2 ve BÜYÜME SÜRESİNCE GELİŞİMİ

6-18 yaşları arasında 2180 erkek ve 1730 kız çocuk üzerinde yapılan çalışma sonuçlarına göre (Bar-Or, 1983);

Maksimal Oksijen Tüketimi (ml/dk)

• MaxVO2, 12 yaşına kadar her iki cinsiyette eşit oranda artış göstermektedir (200 ml/dk/yıl).

• MaxVO2, erkek çocuklarda 16, kız çocuklarında ise 13 yaşına kadar doğrusal olarak artış göstermektedir.

• Genel olarak MaxVO2 değeri her yaşta erkek çocuklarda kız çocuklardan daha üst düzeydedir. Kız çocuklar 12 yaş öncesinde erkek çocukların MaxVO2 değerlerinin %85-90’nına karşılık gelen değerler sergilerken, ergenlik sonrası bu değerler erkek çocukların ancak

% 70’ine karşılık gelmektedir.

Vücut Ağırlığı Başına Maksimal Oksijen Tüketimi (ml/kg/dk)

• MaxVO2 erkek çocuklarda 6-16 yaşları arasında hemen hemen sabit kalmakta, artış göstermemektedir. Kız çocuklarında ise 6 yaşından itibaren sürekli olarak azalmakta ve ergenlikte bu azalma hızlanmaktadır.

• Kız ve erkek çocuklar arasındaki bu farkın temel nedeni; erkek çocukların her dönemde (ergenlik öncesi de dahil) daha fazla yağsız vücut kitlesine sahip olması, kız çocukların ise ergenlik dönemi boyunca artan vücut yağlılığını (azalan yağsız kitle oranı) yansıtmaktadır.

• Max VO2 olgunlaşmaya da bağlıdır. Aynı boy ve ağırlıkta fakat farklı yaştaki ergenlik dönemi çocuklarının Max VO2 değerleri arasında farklılıklar bulunmaktadır.

MaksVO2 ve Kalp-Dolaşım Sistemi

Yapılan araştırmalar sonucunda büyüyen bireylerde; vücut kitlesi, olgunluk düzeyi ve cinsiyet kontrol altına alınmış olsa dahi MaksVO2 değerleri arasında halen farklılıklar bulunmaktadır. Bu farklılıklar fizyolojik, biyokimyasal ve yapısal olabilir.

Egzersiz KAH çocuklarda en üst düzeydedir. 200 –215 a/dk.

• Çocuklar yetişkinlerle karşılaştırıldıklarında daha fazla solunum sıklığına fakat da az solunum derinliğine sahiptirler

• Kalbin büyüklüğü büyüme süresince vücut kitlesi ile orantılı olarak artış gösterir. Kalbin bir vuruşta ve bir dakikada pompaladığı kan miktarı büyüme ile birlikte doğrusal olarak artış gösterir.

• Kan hacmi ve toplam hemoglobin sayısı büyüme ile doğrusal olarak artış gösterir.

Büyüme süresince artan MaxVO2 sadece vücut kitlesinin büyümesinden değil aynı zamanda kalp-dolaşım sistemindeki değişiklikler dolayısıyla da artış gösterir.

ANTRENMANIN VO2 MAKS ÜZERİNE ETKİSİ

• Yapılan 23 araştırmanın sonuçlarının derlemesinde 13 yaş altı çocuklarda dayanıklılık antrenmanları sonucunda Maks VO2 %5 civarında gelişme göstermektedir (Payne& Morrov 1993).

• 20- 30 dk/hft, 3 antrenman/hft, 12hafta. Max VO2 artışı < % 10 (Rowland ve Boyajian, 1995).

• 10-13-16 yaş tek yumurta ikizleri üzerinde, 10 hft koşu/step/bisiklet programı. Deney ve kontrol grubu. 10 yaş ve 16 yaş gruplarında MaxVO2 sırası ile % 11-13 artış gösterirken, 13 yaş grubunda kontrol ve deney grubunda farklılık bulunmamaktadır (Weber ve ark., 1976).

HAREKET EKONOMİSİ

• Koşu ekonomisi yaşla birlikte iyileşmekte
• Çocuklar yetişkinlere göre daha kötü koşu ekonomisine sahip

(Ariens ve ark 1997)

• 10-17 yaş arası çocuklarda yaşla birlikte koşu ekonomisi artmakta fakat maks VO2 relatif olarak değişmemekte

• 10 yaşındaki erkek çocuklar , 12 Hft antrenman

1. Grup: sadece koşu

2. Grup: koşu tekniği

3. Grup: Koşu ve koşu tekniği çalışması

4 ve 5. Grup: kontrol

Hiçbir grupta koşu ekonomisi gelişimi gözlenmemiş

1.ve 3. Grupta adım uzunluğu artmış ve adım sıklığı azalmış

Sonuç:12 haftalık koşu tekniği çalışması, koşu ekonomisi üzerinde bir etkiye sahip değil.

(Krahenbuhl&Williams 1991).

ANAEROBİK EŞİK NOKTASI VE ÇOCUKLARDA GELİŞİMİ

• Solunumsal Anaerobik Eşik Noktası, VO2 yüzdesi (%VO2) üzerinden ifade edildiğinde büyüme ile birlikte anlamlı düşüşler gözlenmektedir.

- 5-18 yaşları arasında değişen 257 çocuk

%VO2Maks

5-6 yaşlarında 74.4 erkekler 69.2 kızlar

15-16 yaşlarında 61.0 erkekler 53.8 kızlar

(Reybrouck ve ark., 1985).

- 109 kız- erkek çocuk

Yaş %VO2Maks

Küçük erkek çocuklarda ( 6-13 yaş) 64

Büyük erkek çocuklarda ( 14-17 yaş) 55

Küçük kız çocuklarda ( 6-13 yaş) 61

Büyük kız çocuklarda ( 14-17 yaş) 58

(Cooper ve ark.,1984)

Yaş %VO2Maks

Ergenlik Öncesi ( 8.7 - 11.8 ) 68.8

Ergenlik ( 13.1 - 14.6 ) 65.4

Ergenlik Sonrası ( 18.7 – 24.4) 58.5

(Kanaley ve Boileau, 1988)

Antrenman Etkisi

11-12 yaşlarında 3 yıldır 6 gün/hft ve günde 2-3 saat antrenman yapan 11 çocuk ve antrenman yapmamış kontrol grubu

Treadmill Antr. Antr.Olmayan

VO2MAKS (ml.kg.dk) 58.0 51.2

VAT(%VO2) 78.9 63.7

(Atomi ve ark.1986)

Antrene Olmamış 10-14 yaş çocuklarında

8 hafta antrenman Önce (%) Sonra (%)

VAT (%VO2) 67 74

(Mahon ve Vaccaro, 1989)

4 mmol Laktat Eşiği

103 çocuk 4 mmol/L AE % 91 VO2maks

(11-13 yaş) 2.5 mmol/L AE % 83 VO2maks

(Williams ve Armstrong, 1991).

45 erkek çocuk 2.5 mmol/L AE % 64.7 VO2 maks

(10-11 yaş) 4.5 mmol/L AE % 84.2 VO2 maks

( Gails ve Buchberger, 1980)

ANAEROBİK DAYANIKLILIK

• Anaerobik tip aktivitelerde çocuklarla, gençler ve yetişkinler arasında belirgin farklılıklar bulunmaktadır.

• Vücut ağırlığı ile orantılandığında bile 8 yaşındaki bir çocuk 11 yaşındaki bir çocuğun ancak %70’i kadar güç üretebilir.

• Yaşla birlikte görülen temel farklılığın sebebi glikolotik kapasitenin azlığıdır. Glikoliz hızı fosforilaz, pürüvat dehidrojenaz, fosfofruktokinaz gibi bazı enzimlerin aktivitesi tarafından sınırlanır.

• 11-13 yaşındaki bir çocuğun PFK enzim aktivitesi, 16-17 yaşındaki ve yetişkin bir bireyle karşılaştırıldığında daha düşük bulunmuştur.

• Laktik asit üretebilme becerisi glikojen kullanım kapasitenin bir göstergesi olarak düşünülebilir. Kas ve kan laktat seviyesi çocuklarda, yetişkinlere oranla daha düşüktür. Çocuklarda, kasın düşük glikolitik çalışma kapasitesi veya glikolitik ürünleri okside etmedeki üstün performansı bunun bir nedeni olabilir.

• Anaerobik kapasitenin diğer ek bir göstergesi de kasın kasılmaya devam edebileceği asidite derecesidir. Çocuklar, yetişkinler ve genç yetişkinler kadar yüksek asit seviyesine ulaşamazlar.

Ergenlik Öncesi Erkek Çocuklarda Substrat Bulunabilirliği ve Kasta Kullanımı.

Dinlenik Değerler

Substrat ______________________________________ Egzersiz Sırasında Kastaki Konsant. Karşılaştırma Kullanım Oranı

nmol/kg WW Büyük Bireyler

________________________________________________________________

ATP 3.5-5 Yaşla birlikte değişim yok Yetişkinlerle aynı

CP 12-22 Çocuklarda daha düşük Yetişkinlerle aynı

veya daha az

Glikojen 45-75 Çocuklarda daha düşük Yetişkinlerden

çok düşük

________________________________________________________________

(Ericsson, Saltin ve Karlsson,1980)

Çocuklarda Anaerobik Sistemin Antrene Edilmesi (n = 12 erkek çocuk)

Değişkenler Antrenman Öncesi Antrenmana Tepki

(Kas) (yetişkinlere karşılaştırıldıında)

FT lif % Benzer Değişiklik yok(?)

CP (dinlenik) Benzer Artış

ATP (dinlenik) Benzer Artış

Glikojen (dinlenik) Düşük Artış

PFK Düşük Artış

Egzersizle Birlikte

Glikojende Azalma Az Artış

Maksimum Laktat Düşük Artış

11-15 yaş arasında 6-16 hafta antrenman yapan. Eriksson (1972).

ÇOÇUKLAR İÇİN DAYANIKLILIK ANTRENMANI

• Çocuk ve gençlerde dayanıklılık antrenmanları, aerobik kapasiteyi geliştirmeye yönelik olarak düzenlenmelidir.

• Bu yaşlarda antrenmanlar başlangıçta oyun formlarında çalışmalar iken, daha sonra devamlı yüklenme yöntemi, fartlek ve yaygın interval yöntemi ile devam ettirilmelidir.

• Seçilen alıştırmalar kalp-dolaşım sistemi dayanıklılığını geliştirmeli, esneklik, kassal dayanıklılık ve kuvvetle koordineli bir şekilde ele alınmalıdır.

• Her iki cinsiyette de temel teknik ve becerilerin yerleşmesi için 12-13 yaşlarına kadar daha küçük saha ve top kullanılmalıdır, oyun kuralları değiştirilebilir.

• Hentbol oyun karakteristiğini yansıtan koşu, sıçrama, bir engelin üstünden zıplama, kayma, başlama, durma, yön değiştirme, düşme, yuvarlanma, konma, sekme, itme, yakalama, atma gibi beceriler çok yönlü gelişim özelliği vurgulanarak verilmelidir.

• Oyunlar aerobik kapasiteyi geliştirecek biçimde: her çocuğun aktif olacağı şekilde ve kesintisiz olarak düzenlenmelidir.

• Ergenlik öncesi yapılan antrenman, sporcunun spor özelindeki performansını arttırmaya yönelik olarak değil, bütün atletik gelişimini sağlamaya yönelik olmalıdır.